پیامدهای دخالت رفسنجانی در نجات رحیم صفوی از اعدام

علی افشاری

غلامعلی رجایی فاش ساخت که منظور اکبر هاشمی رفسنجانی از فرمانده جنگی که از  دادگاه‌های نظامی بعد از خاتمه جنگ ایران و عراق اطلاع داشته رحیم صفوی بوده است. رحیم صفوی، فرمانده سابق سپاه، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام را متهم کرده است که به دلیل برنامه برای کسب قدرت بعد از فوت آیت‌الله خمینی، پذیرش قطعنامه ۵۹۸ را به بنیان‌گذار جمهوری اسلامی تحمیل کرده است. رفسنجانی در واکنش ابراز تعجب کرده است که چه طور کسانی که از دادگاه‌های نظامی در انتهای جنگ اطلاع دارند این حرف‌ها را می‌زنند.

غلامعلی رجایی ماجرا را این گونه توضیح می‌دهد:

«در دیدار دو هفته قبل آزادگان با ایشان، با کنایه به گفتار یکی از فرماندهان سپاه که اخیرا غیرمنصفانه ادعا کرده بود هاشمی از همان دوره امام برای بعد از امام نقشه می‌کشید و به دنبال کسب قدرت برای خود بود، اشاره‌ای کرد و بدون این که نامی از او ببرد، گفت یکی از فرماندهان‌- سردار...‌ـ که من آخرین بار او را خوب نجات دادم این روزها می‌بینم گاهی حرف‌هایی می‌زند! سپس گفت وی فاو را با آن همه امکانات و اموال گذاشت و برگشت از روی پلی که با زحمت ساخته بودیم.

می‌گفت پس از این عقب‌نشینی که برای سامان دادن نیروهای جبهه به جنوب رفته بود، مرحوم خلخالی به او مراجعه کرده و گفته بود آمده است به خاطر از دست دادن فاو و دادن تلفات زیاد، سه نفر از فرماندهان سپاه و جنگ را اعدام کند، چون باعث این همه خسارت و ضرر به کشور شده و کشور را در وضعیت بسیار بدی قرار داده بودند.

می‌گفت به آقای خلخالی گفتم شما که الان قاضی دادگاه جنگ نیستی، قاضی دادگاه انقلابی. گفت بالاخره قاضی منصوب امام که هستم. گفتم دلایلت را برای محاکمه بنویس و استدلال کن تا آخر جنگ که دادگاه تشکیل شود. می‌گفت حتی در آخر جنگ که امام دادگاه رسیدگی به تخلفات فرماندهان را زیر نظر من تشکیل دادند که متشکل از چند نفر از قضات برجسته بودند و زیر نظر من کار می‌کردند، تمایل بود بعضی‌ها را اعدام کنند، علت این تصمیم به عملیات خیبر برمی‌گشت که در آن الحاق بین نیروها از جزیره و بیرون جزیره ممکن نشد و یک گردان نیروی ما به‌کلی نابود شد.

می‌گفتند خیلی از بزرگان‌- از جمله رئیس جمهور وقت‌ـ می‌خواستند فرماندهانی که باعث این تلفات شده بودند اعدام شوند، اما من اجازه ندادم که دادگاه نظامی با این نیروها که با خلوص جنگیده بودند والبته گاهی هم ضعف نشان داده بودند برخورد کند. عملا می‌گفت وی باعث نجات جان آنها از اعدام شده است، ولی حالا این گونه با او رفتار می‌کنند.»

بدین ترتیب معلوم می‌شود که رحیم صفوی به عنوان متهم در دادگاه جنگی محاکمه شده و حتی صدور حکم اعدام برای وی به صورت جدی مطرح بوده است که با پادرمیانی رفسنجانی موضوع منتفی می‌شود.

عملیات خیبر از موضوعات جدلی در تاریخ جنگ ایران و عراق است. منتقدان آن را افتضاح جنگی  می‌دانند که به دلیل ارزیابی غلط از توانایی پشتیبانی هوانیروز نزدیک به بیست هزار نفر از سربازان و رزمنده‌های ایرانی را به کشتن داد. عملیات خیبر نتوانست به هدف اصلی خود که بستن جاده بصره ـ عماره بود دست یابد؛ ولی در حین عقب‌نشینی از شرق دجله طی سه هفته نبرد سنگین، منطقه‌ای در آب‌گرفتگی هور به وسعت حدود ۱۰۰۰ کیلومتر مربع به همراه جزایر مجنون شمالی و جنوبی که دارای ذخایر عظیم نفت بود به تصرف درآمد.

این عملیات در روز سوم اسفندماه سال ۱۳۶۲ با رمز یا رسول‌الله آغاز شد. عملیات خیبر از سوی قرارگاه خاتم‌الانبیا برنامه‌ریزی و با به‌کارگیری دو قرارگاه کربلای ارتش و نجف سپاه به مرحله اجرا درآمد. منطقه هور توسط سپاه پاسداران، بررسی، طرح‌ریزی و پیشنهاد شده بود و عملیات در این منطقه تحت هدایت قرارگاه نجف به فرماندهی آقای محسن رضایی، رئیس اسبق سپاه، انجام شد. این عملیات نخستین اقدام خاکی- آبی سپاه بود.

فرماندهان سابق سپاه چون غلامعلی رشید، محسن رضایی و حسین علایی از عملیات فوق دفاع کرده و دستاوردهای آن را در افزایش قدرت نظامی ایران مهم ارزیابی می‌کنند. اما شدت تلفات انسانی در این عملیات بازتاب‌ منفی زیادی داشت، تا جایی که آیت‌الله خمینی بعد از این عملیات طی پیامی از تداوم جنگ دفاع کرد.

فرازی از پیام وی به شرح زیر است:

«... من هم می‌دانم که بسیار ما خسارت دیدیم، بسیار ما جوان دادیم، لکن صلح کردن با یک کسی که بعدش خنجر را از پشت محکم‌تر خواهد زد، این یک صلح شرافتمندانه است؟ یک صلح عقلایی است؟ و عجب این که بعضی آقایان می‌گویند که چنان چه که آنها آمده بودند توی کشور ما، ما تا فرد آخر جوان‌های‌مان را می‌دادیم. خوب این آن ملی‌گرایی است که اسلام مخالف آن است. مگر ما اسلام را کمتر از ملت خودمان می‌دانیم؟ اسلام را کمتر از کشور خودمان می‌دانیم؟ ما برای اسلام داریم فکر می‌کنیم. ما ملت عراق را با ملت خودمان جدا نمی‌دانیم. ملت عراق همانی است که الان از ما هم آنجا، بسیاری علمای ما هم در آنجا هستند، کسانی دیگر از ما هستند. ما و آنها جدا از هم نیستیم... ما الان برای دین‌مان داریم جنگ می‌کنیم، برای خاک نمی‌جنگیم... جنگ ما جنگی است بین اسلام و کفر، نه جنگی است مابین یک کشور و یک کشور، مابین اسلام و کفر است.»

در عملیات خیبر، ابراهیم همت، فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله، حمید باکری، قائم مقام لشکر ۳۱ عاشورا، اکبر زجاجی، مرتضی یاغچیان معاون لشکر عاشورا، حسن غازی، فرمانده توپخانه قرارگاه کربلا، و بهروز غلامی، فرمانده تیپ امام حسن، شهید شدند. محسن رضایی فرماندهی کل عملیات را بر عهده داشت و رهبری نیز در آن وقت در برنامه‌ریزی و هدایت عملیات مشارکت داشت. افرادی چون غلامعلی رشید نیز فعال بودند.

حال با توجه به ادعای رفسنجانی می‌توان نتیجه گرفت که افرادی چون محسن رضایی و غلامعلی رشید و... در دادگاه جنگی به دلیل بی‌کفایتی و آسیب‌های سنگین عملیات خیبر محاکمه شده و حتی ممکن بوده است که حکم اعدام بگیرند!

اظهارات افشاگرانه رفسنجانی که بعد از بالا گرفتن حملات به وی پیرامون پایان دادن به جنگ ۸ ساله  ایران و عراق صورت گرفت، نتایج مهم و در عین حال تاسف‌باری را در بردارد که در ادامه به بخشی از آنها اشاره می‌شود.

نقض تفکیک قوا و اعمال نظر شخصی در فرایند قضایی

رفسنجانی می‌گوید با حکم آیت‌الله خمینی دادگاه‌های نظامی برای بررسی تخلفات جنگی زیر نظر وی تشکیل شده است. او قاضی‌ها را تعیین کرده و حتی جلو تشخیص آنها در صدور حکم را نیز گرفته است! رفسنجانی در آن زمان رئیس مجلس و قوه مقننه بود. طبق تفکیک قوا، اقدامات وی تعرض به دستگاه قضایی بوده است. سازمان قضایی نیروهای مسلح طبق قانون و جایگاه ذاتی می‌بایست عهده‌دار بررسی این پرونده‌ها می‌شد. همچنین رویه قضایی نیز طی نشده و سرانجام با دخالت رفسنجانی که مقامی غیرقضایی بوده است فرجام احکام تعیین شده است. البته چون محتوی پرونده و دفاع متهم‌ها مشخص نیست لذا نمی‌توان در خصوص درستی ادعای رفسنجانی داوری کرد.

چرخش نظر خامنه‌ای

طبق ادعای رفسنجانی، آقای خامنه‌ای در پایان جنگ خواستار صدور حکم اعدام برای فرماندهان خاطی عملیات خیبر بوده است. اما وی بعد از رهبر شدن موضعش را تغییر داده و این افراد را در سمت‌های مهم نظامی می‌گمارد و از آن تاریخ تاکنون از این نیروها برای تثبیت موقعیت رهبری خود استفاده زیادی کرده است.

عدم صلاحیت سپاه در اداره جنگ

 با فرض صحت ادعای رفسنجانی آن گاه مشخص می‌شود که اکثر مسئولان طراز اول سپاه در جنگ به عنوان متهم در دادگاه جنگی حضور داشتند. اتهام آنها آسیب زدن به اموال کشور و بی‌مبالاتی در حفظ جان رزمندگان به دلیل سطحی‌نگری و برخورد غیرواقع‌بینانه در طراحی عملیات‌های نظامی بوده است. در این صورت می‌توان نتیجه گرفت که برپایی این دادگاه‌ها حتی در داخل خود حکومت به معنی خطای بزرگ در سپردن فرماندهی جنگ به سپاه و حاشیه‌ای کردن نقش ارتش بوده است. اما علی‌رغم این مسئله مصلحت‌های سیاسی و منافع جناح‌های حکومتی باعث شد نه تنها از این مسئله عبرت نگرفته شود، بلکه موقعیت و نفوذ سپاه در حوزه‌های مختلف جامعه افزایش یابد. این در حالی است که آسیب‌شناسی درست مسئله می‌توانست باعث تجدید نظر در میدان دادن به سپاه بر اساس الگوهای رفتاری غیرمتعارف و خارج از عقلانیت ابزاری شده و در نتیجه تغییرات مهمی در شاکله سپاه ایجاد شود. اما این اتفاق نیفتاد و روند غلط قبلی با شتاب بیشتری ادامه یافت.

عمق خشونت

اظهارات رفسنجانی در خصوص وجود اراده در بین بخشی از  مقامات نظام بر اعدام چند تن از فرماندهان جنگ به دلیل قصوراتی که داشتند، از زاویه‌ای نشانگر شدت خشونت‌طلبی در بخشی از کارگزاران جمهوری اسلامی است که حتی نسبت به کسانی که در خدمت آنها بوده و زندگی‌شان را برای نظام هزینه کردند، قائل به سخت‌گیری و بی‌رحمی بوده‌اند.

اظهارات رفسنجانی خلاصه‌وار و گزینش شده است. انتشار اطلاعات بیشتر و جامعی در مورد جزئیات دادگاه‌های نظامی بعد از جنگ باعث می‌شود تا هم  واقعیت‌های جنگ ایران و عراق بیشتر شکافته شود و هم دلایل واقعی ادامه جنگ و همچنین سویه‌های پنهان معادلات قدرت در جمهوری اسلامی بیشتر آشکار گردد.

+70
رأی دهید
-6

دریای پارس - ایران - ایران
بیچاره اون پخمه های ساده لوحی که به خاطر مزخرفات خمینی لعنتی به این بی لیاقتها حاجی و سید این چرت و پرتها را میگفتن. و جان خود از دست دادند....
جمعه 28 شهريور 1393 - 10:54
رزم جو - لوس انجلس - امریکا
دریای پارس- اگر اون پخمه ها که میگی نمی رفتند جنگ تو و امسال تو الان باید روی زانوی بابای عراقیت میشستی و واسه مامان جونت شعر میخوندی lol
جمعه 28 شهريور 1393 - 16:11
دریای پارس - ایران - ایران
رزم جو - لوس انجلس - امریکا. الان هم احتمال زیاد اینکه بابات یک فلسطینی باشه...
جمعه 28 شهريور 1393 - 17:28
karaji - گتنبرگ - سوئد
این همه خیانت به این مملکت از روی نادانی نیست و کاملا حساب شده انجام شد تا امروز اینجا هستیم با برادران بسیجی‌ مانند احمدی‌ نژاد و بابک جان و برادران انصار .......
جمعه 28 شهريور 1393 - 18:33
karaji - گتنبرگ - سوئد
این همه خیانت به این مملکت از روی نادانی نیست و کاملا حساب شده انجام شد تا امروز اینجا هستیم با برادران بسیجی‌ مانند احمدی‌ نژاد و بابک جان و برادران انصار .......
جمعه 28 شهريور 1393 - 18:34
یار دبستانی - تورنتو - کانادا
اون پخمه‌ها نه‌ به خاطر اسلام رفتند و نه‌ به خاطر خمینی و نه‌ بخاطر این الفاظ ، فقط به خاطر دفاع از میهن‌شان و همینطور انسان‌های بی‌ گنأهی که مورد حمله و تجاوز قرار گرفته بودند ، جان خودشان را از دست دادند .من به آنان ادا احترام می‌کنم چون این نسل در دوران پهلوی رشد و پرورش یافت و یاد گرفت که میهن را همچون ناموس خود بدانند و ازش دفاع کنند.حالا فکر می‌کنید نسل خمینی ، چگونه نسلی است؟
جمعه 28 شهريور 1393 - 19:43
اسکندر ذوالقرنین - اردبیل - ایران
رزم جو مطمئنی که اجدادت به اعراب یا مغولان یا حتی یونانی ها و افغانها نمی رسه؟ ایران سالها تحت سلطه بوده؟!!!!!!!!
جمعه 28 شهريور 1393 - 20:50
همسایه دکتر شریعتی - ایران - ایران
دریای پارس - ایران - ایران - یکی از اون پخمه های ساده لوح من بودم. اما واقعا نه پخمه بودیم و نه ساده لوح. ما برای دفاع از ایران می جنگیدیم هرچند که عده ای از این موضوع و از خون شهیدان سواستفاده کردند و می کنند. دریای پارس! در محور «هورالهویزه - شمال بصره» روز ۲۲ اسفند ۱۳۶۲ کجا بودی که تکه تکه شدن بچه های پاک ایران رو ببینی؟ پس لطفا با هر کسی مشکل داری( که من هم با اونها مشکل دارم) با شهیدان ایران بی احترامی نکن
جمعه 28 شهريور 1393 - 21:00
shirzan e irani - استکهلم - سوئد
از ابتدا با کشتارِ سرانِ ارتش و کمرنگ نشان دادنِ نقشِ ارتش در جنگ سعی‌ بر قدرتمند و مردمی نشان دادنِ سپاه بودند، سپا اصلِ خود را بعد جنگ نشان داد که هدفش نه مبارزه به خاطرِ میهن است و نه خدا، به همین خاطر مفت خور‌ترین قاچاقچی‌هایِ نظام شدند.
جمعه 28 شهريور 1393 - 21:36
روشنگر - تهران - ایران
به نظر من اگه افراد ساده وغیرنظامی از جنس مردم عادی که با طی یک دوره 45 روزه نظامی تلقی شدند و عنوان بسیجی به خودشون گرفتند (همچنین فرماندهانشون که اونها هم از همین طیف بودند وتنها کمی تجربه بیشتری داشتند) نبودندمسلما نتایج بهتری در جنگ عایدمون میشد . اینها اکثرا نیروهایی با کارایی پایین بودن که در قبال دریافت امکانات (همون امکاناتی که از نیروهای دوره دیده ارتش گرفته شده بود و باعث تضعیف اونها میشد) خروجی چندان مناسبی نداشتند و توجه زیاد به اونها (بدلایلی که می دانید) منجر به تضعیف نیروهای حرفه ای تر تحت عنوان ارتش شد .
جمعه 28 شهريور 1393 - 22:34
persik - کیف - اکراین
دریای پارس - ایران - ایرانـامثال تو این سرزمین رو ۱۴۰۰سال پیش تقدیم عربها کردند زیپ گاله رو بکش راجع به اون شهدای بی ادعا زر زر نکن،تو خودت ۱۱۰میبینی توی ایران خودتو خیس میکنی،امثال تو اگه جنگ بشه توی انباری زیرزمین مواد میزنن۰
جمعه 28 شهريور 1393 - 23:09
دریای پارس - ایران - ایران
persik - کیف - اکراین. .ببین چقدر بدبخت و فلک زده ای که رفتی با التماس ..به یک کشور گدا.و اونجا .... کارگر کارواشید. ترسو تویی که فرار کردی و حالا اونجا برای من وطن پرست شدی.تو و امثال تو جز آبروریزی و ننگ برای ایران هیچی ندارید....
شنبه 29 شهريور 1393 - 09:17
یا علی مدد - منچستر - انگلستان
دریای پارس - ایران . از اظهار نظر مغرضانه شما معلومه که در زمان جنگ عراق علیه ایران از جمله مجاهدین باصطلاح خلقی بودین که در عراق با صدام حسین بر علیه ایران همکاری می کردین تا ایران از عراق شکست بخوره! اگه اونائی که پخمه خطابشون میکنید،نبودند بجای دریای پارس باید لوگوی دریای العرب اینجا می نوشتین! شرم بکشین ! آقای نسبتا محترم در آلمان بعد از جنگ جهانی دوم نه تنها به سربازان هیتلر احترام می گذاشتند بلکه مقرری هم برای انها تعیین کرده بودند. در حالیکه آنها برای جهان گشائی می جنگیدند نه برای دفاع از خاک کشور ! کمی هم عرق ملی بد نیست ! ایضا جهت اطلاع: روشنگر - تهران - که با نظرشون موافق نیستم . همان نیروهای حرفه ای یعنی ارتش که می فرمائید وقتی خطی را تحویل می گرفتند بلافاصله تحویل عراقی ها می دادند. البته درسته که اداوات نظامی لازم را نداشتند اما شجاعت هم باید داشت و فقط داشتن تسلیحات مدرن پیروز جنگ را تعیین نمی کنه! مقاومت همان چیزی است که سبب پیروزی ارتش روسیه در سن پترزبورگ شد و مقدمات شکست آلمان را فراهم کرد. لطفا با حب و بغض نظر ندهید. منصف باشید.
شنبه 29 شهريور 1393 - 16:38
hamid71 - ابهر - زنجان - ایران
دریای پارس ایران - فکر نمی کنم پخمه تر ازخودت کسی باشه بقول اون دوستمون اگه اون شهدا نبودند الان اسمت جاسم بود بدون اینکه معلوم باشه بابات کیه احمق اونایی که پخمه نامیدیشون دوتا از داداشهای عزیز من بودند که یکیشون تازه سه ماه بود که عروسی کرده بود یکی دیگه شون هم ۱۸ سال بیشتر نداشت هنوز هم جنازه اش برنگشته باور کن از خبر شهادتشون اینقدر ناراحت نشدم که از پارس کردن تو واون بیسوادی که اسمشو گذاشته اسکندر ذوالقرنین که هنوز نمی دونه اسکندر یه شخص بی شرف وبی همه چیزی بود وذوالقرنین لقب کورش کبیر بود البته معلومه که خودش از تخم وترکه همون اسکندر مقدونیه که اینقدر به جد پدری خودش می نازه...
شنبه 29 شهريور 1393 - 21:59
دریای پارس - ایران - ایران
hamid71 - ابهر - زنجان - ایران. اگر اون دوتا داداشت هم نبودن به عرو واق پاسدارای بوزینه و یک آخوند کثیف جون خودشون نمیدادن.جنگ سال 60 تمام شده بود. امثال رحیم صفوی قاتل برای چپو کردن بیشتر پول .جوونهای بدبخت سادلوح را با گفتن مزخرفاتی مثل راه کربلا و... می فرستاد جلو برای کشته شدن. تا به همه بگه عراق دست از سر ما برنمیداره.... هر چقدر بگیم باز نمی فهمید که...
یکشنبه 30 شهريور 1393 - 12:02
نظر شما چیست؟
جهت درج دیدگاه خود می بایست در سایت عضو شده و لوگین نمایید.