رویارویی مستقیم نظامی با اسرائیل چه تاثیری بر زندگی شهروندان عادی ایران می‌گذارد؟

 یورونیوز: حمله پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل که اولین رویارویی مستقیم نظامی بین دو کشور از زمان انقلاب سال ۵۷ محسوب می‌شود به طور بالقوه می‌تواند پیامدهای متعددی برای زندگی شهروندان عادی ایران داشته باشد.

دامنه تاثیر حمله پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل طبیعتا تا حد زیادی به واکنش این کشور به رویدادهای شنبه شب بستگی خواهد داشت. مقام‌های اسرائیل شامگاه شب همزمان با حملات ایران وعده داده بودند که کشورشان به تهران واکنش نشان خواهد داد.

اما روزنامه نیویورک تایمز روز یکشنبه به نقل از دو مقام اسرائیلی گزارش داد که گزینه واکنش نظامی متقابل به حملات ایران پس از گفتگوی تلفنی بنیامین نتانیاهو با جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا کنار گذاشته شده است.

با این حال کابینه جنگ اسرائیل ساعت ۱۵:۳۰ روز یکشنبه (ساعت ۱۶ به وقت تهران) برای بحث و تصمیم‌گیری در مورد واکنش به حمله ایران با حضور بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این کشور تشکیل جلسه داد.

حملات شنبه شب از سوی تهران، در واکنش به حمله روز اول آوریل به مجموعه کنسولگری ایران در دمشق، پایتخت سوریه انجام شد. در آن حمله که از اسرائیل به عنوان مسئول آن یاد می‌شود محمدرضا زاهدی، از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران و شماری دیگر از اعضای سپاه کشته شدند.

در ادامه برخی از تاثیرهای احتمالی و بالقوه ادامه رویارویی بی‌سابقه نظامی ایران با اسرائیل بر زندگی شهروندان در داخل ایران مورد بررسی قرار گرفته است.
چالش‌های جنگ برای اقتصاد بحران‌زده ایرانکاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجیاولین پیامد مشهود و جدی حمله پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل، روز یکشنبه با ثبت رکورد جدیدی برای قیمت دلار آمریکا در بازار آزاد تهران قابل مشاهده بود.

قیمت هر دلار آمریکا برای ساعتی به بیش از ۷۰ هزار تومان رسید اما پس از آن کاهش یافت.

ارزش ریال ایران طی روزهای گذشته در پی نگرانی بازار از رویارویی نظامی با اسرائیل افت چشمگیری داشت. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت که در صورت پاسخ نظامی اسرائیل به حملات شنبه شب و تداوم درگیری‌ها، ارزش واحد پول ایران باز هم کاهش پیدا کند.

این در حالی است که قیمت کالاها و خدمات در ایران طی سال‌های اخیر در پی خروج آمریکا از برجام افزایش چشمگیری یافته است. شهروندان ایران از آنجا که کشورشان با یکی از سنگین‌ترین تحریم‌های اقتصادی روبرو است طی سال‌های اخیر شاهد افزایش تورم و کاهش قدرت خرید خود بوده‌اند.

از سوی دیگر هرچند هدف اولیه اسرائیل در واکنش به حمله ایران احتمالا مراکز نظامی خواهد بود اما در صورت تداوم درگیری‌ها، تضمینی وجود ندارد که تاسیسات زیربنایی ایران از سوی اسرائیل یا حتی آمریکا مورد هدف قرار نگیرد.

در این سناریو ایرانیان با مشکلاتی همچون کمبود سوخت و دیگر مایحتاج‌های اولیه زندگی روبرو خواهند شد و در مقابل اطلاع دقیقی از برنامه‌ریزی احتمالی مقام‌های ایران برای مدیریت چنین شرایطی در دست نیست.
خطر وضع تحریم‌های جدید و تشدید انزوای دیپلماتیکتهرانهرچند گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهد که آمریکا به دنبال مشارکت در واکنش احتمالی اسرائیل به حمله ایران نیست اما جو بایدن، رئیس‌جمهوری این کشور خواستار واکنش هماهنگ و دیپلماتیک کشورهای عضو گروه هفت شده است.

او از رهبران دیگر کشورهای عضو این گروه یعنی بریتانیا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا و ژاپن برای برگزاری جلسه‌ای اضطراری دعوت کرده است.

وضع تحریم‌های جدید علیه تهران و کاهش سطح روابط دیپلماتیک دیگر کشورهای غربی با ایران می‌تواند از جمله واکنش‌های گروه هفت به حملات شنبه شب باشد.

این احتمال نیز وجود دارد که گروه هفت، فعلا برای جلوگیری از تنش‌های بیشتر به محکوم کردن لفظی حملات پهپادی و موشکی ایران بسنده کند. البته اسرائیل درخواست کرده است نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل در مورد رویدادهای شبانه‌روز گذشته نیز تشکیل شود.

همزمان از داخل ایران خبر می‌رسد که وزارت خارجه ایران روز یکشنبه سفرای سه کشور اروپایی یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان را در اعتراض به موضع‌گیری‌های این سه کشور احضار کرده است. تهران حملات انجام‌شده را «دفاع مشروع» در برابر حمله به مجموعه دیپلماتیک خود در دمشق می‌خواند.
تشدید احتمالی سرکوب‌ و فشارهای داخلیزنان بی‌حجاب در تهرانشهروندان ایران روز شنبه ساعاتی پیش از حملات پهپادی و موشکی، شاهد دور جدید برخوردهای ماموران انتظامی با زنانی بودند که حاضر به رعایت حجاب اجباری نیستند.

جمهوری اسلامی در عمل در اقدامی نمادین، در یک روز هم به استقبال یکی از جدی‌ترین چالش‌های داخلی یعنی نافرمانی‌ مدنی زنان رفت و هم اولین رویارویی مستقیم نظامی با اسرائیل را تجربه کرد.

علی خامنه‌ای، رهبر ایران در بحوبحه تنش‌های دو هفته اخیر در منطقه، در سخنرانی‌های خود هم خواستار برخورد با زنان بی‌حجاب شده بود و هم بر لزوم برخورد با روزه‌خواری در ماه رمضان تاکید کرده بود.

درگیری نظامی با خارج، چه در مقطع کنونی و چه در آینده، به جمهوری اسلامی این امکان را خواهد داد تا به بهانه حراست از مرزها و دفاع از تمامیت ارضی و شرایط فوق‌العاده جنگی، راحت‌تر با چالش‌های داخلی روبرو شود.

مقام‌های ایران پیش از این بارها منتقدان و مخالفان در داخل را به وابستگی به خارج متهم کرده‌اند؛ امری که می‌تواند در صورت ادامه درگیری نظامی با اسرائیل تشدید شود.

یکی از اولین نشانه‌های این روند، در اطلاعیه روز یکشنبه سازمان اطلاعات سپاه پاسداران دیده شد. این نهاد هشدار داده است که با «حامیان اسرائیل در فضای مجازی» برخورد خواهد کرد. به این ترتیب به نظر می‌رسد انتقاد از سیاست جمهوری اسلامی در منطقه و عملیات نظامی شنبه‌شب، می‌تواند به عنوان «حمایت از اسرائیل» مورد تعقیب قرار گیرد.

این در حالی است که «فضای مجازی» در غیاب رسانه‌های آزاد و حق برگزاری تجمع و اعتراض مدنی، یکی از معدود منفذهای ایرانیان برای ابراز مخالفت با سیاست‌های حاکم به شمار می‌رود.
از جنگ ۸ ساله با عراق تا رویارویی ۱۴۰۳ با اسرائیلنیروهای ایرانی در جریان جنگ هشت ساله با عراق در دهه ۱۳۶۰جمهوری اسلامی تجربه استفاده از شرایط بحرانی ناشی از جنگ برای سرکوب مخالفان خود را دارد.

بسیاری از مخالفان جمهوری اسلامی در دهه ۱۳۶۰ در جریان جنگ هشت ساله ایران و عراق سرکوب شدند. شمار زیادی از زندانیان سیاسی نیز در تابستان ۶۷ تنها چند هفته پس از پایان جنگ در زندان‌های ایران اعدام شدند.

رهبر ایران دو سال پیش در سخنانی که بازتاب زیادی داشت، با اشاره به دشواری‌های دهه ۱۳۶۰ گفته بود «خدای ما همان خدای سال ۶۰ است».

با این حال نمی‌توان انکار کرد که شرایط کنونی ایران با آخرین بار که کشور با مناقشه نظامی روبرو شد یعنی زمان آغاز جنگ با عراق در سال ۱۳۵۹ تفاوت زیادی دارد.

جمهوری اسلامی در آن زمان به عنوان حکومتی نوپا و برآمده از انقلاب، از حمایت حداقل بخش‌های زیادی از جامعه برخوردار بود و ناگهان با حمله عراق روبرو شده بود. این در حالی است که امروز سیاست‌های جمهوری اسلامی در خاورمیانه که عامل اصلی رویارویی کنونی با اسرائیل محسوب می‌شود با انتقادهای زیادی روبرو است.

از سوی دیگر حکومت ایران دو سال پیش با جدی‌ترین جنبش اعتراضی از زمان انقلاب سال ۵۷ روبرو شد و هنوز هم با پیامدهای آن دست و پنجه نرم می‌کند.

دور اول انتخابات مجلس شورای اسلامی که اسفند ماه گذشته برگزار شد نیز نشان داد که طبق آمار رسمی نزدیک به ۶۰ درصد از واجدان شرایط شرکت در رای‌گیری، با وجود تبلیغات و اصرار رهبر ایران، حاضر به شرکت در انتخابات نشده‌اند.

به این ترتیب می‌توان انتظار داشت که مقام‌های جمهوری اسلامی، همزمان با تنش‌ها با اسرائیل، به شرایط داخلی و نحوه مدیریت آن در صورت وقوع جنگ توجه دارند.

نکته قابل تامل در این میان این است که هم حکومت ایران و هم دولت بنیامین نتانیاهو در اسرائیل، در شرایط کنونی با چالش‌های داخلی زیادی روبرو هستند. گسترش جنگ غزه به دیگر مناطق خاورمیانه برای نخست‌وزیر اسرائیل نیز می‌تواند به منزله راه فرار از چالش‌های داخلی باشد.

در این میان باید در نظر داشت که تاکنون اطلاع دقیقی از واکنش احتمالی اسرائیل به حملات پهپادی و موشکی ایران منتشر نشده و تنها تحولات ساعت‌ها و روزهای آینده می‌تواند تصویر روشن‌تری از بحران به دست دهد.

اما حتی عدم واکنش متقابل نظامی از سوی اسرائیل، به معنای پایان خطر جنگ و درگیری بین دو کشور نیست.

برنامه هسته‌ای ایران، نقش ایران در سوریه و لبنان، حملات اسرائیل به شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران در سوریه، حملات نیروهای حوثی‌ یمن و خرابکاری‌های گاه و بیگاه منتسب به اسرائیل در ایران همگی از جمله عواملی هستند که در هفته‌ها و ماه‌های آینده می‌توانند بار دیگر زمینه رویارویی دو کشور را فراهم کنند.

انتخابات ریاست‌جمهوری ماه نوامبر در آمریکا و احتمال به قدرت رسیدن دوباره دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین این کشور نیز می‌تواند از ابتدای سال ۲۰۲۵ معادلات منطقه‌ای را به سود اسرائیل تغییر دهد.